Elektrolity w organizmie człowieka są niezbędnym elementem potrzebnym do jego prawidłowego funkcjonowania. Pod względem biologicznym, elektrolitami nazywamy roztwór zdysocjowanych pierwiastków czyli jonów, a potocznie nazywamy tak same jony. Na pytanie, co to są elektrolity, można też po prostu odpowiedzieć - sód, potas i chlor, czyli 3 główne elektrolity w organizmie człowieka1. Pełnią one wiele ważnych funkcji biologicznych, do których należy, między innymi, regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej, a także udział w przewodnictwie nerwowym i nerwowo-mięśniowym. Niedobór, ale i nadmiar, sodu, potasu i chloru może skutkować poważnymi zaburzeniami równowagi organizmu i wystąpieniem niepożądanych objawów. Oczywiście oprócz tych trzech elektrolitów w organizmie człowieka znajdziemy również szereg innych, które jednak pominiemy w poniższym tekście, żeby skupić się na tych najistotniejszych.
Charakterystyka elektrolitów
Sód
Sód jest głównym kationem (jonem naładowanym dodatnio) płynu pozakomórkowego (zewnątrzkomórkowego), którego znaczną część stanowi osocze krwi2. Stężenie sodu w osoczu ma bezpośredni wpływ na objętość krwi i prawidłowo powinno wynosić 135-145 mmol/l3. Sód jest elektrolitem niezbędnym do zachowania równowagi wodno-elektrolitowej, kwasowo-zasadowej i prawidłowego przewodzenia impulsów w układzie nerwowym i mięśniowym4. Nadmierne spożycie sodu może wiązać się z ryzykiem wystąpienia nadciśnienia tętniczego, które sprzyja innym chorobom sercowo-naczyniowym4. WHO zaleca, aby dzienne spożycie soli w diecie osób dorosłych nie przekraczało 5 g, co odpowiada ok. 2 g sodu4.
Potas
Potas jest głównym elektrolitem płynu wewnątrzkomórkowego, a jego stężenie we krwi powinno wynosić 3,8-5,5 mmol/l5. Bierze on udział w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej, kwasowo-zasadowej, prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego, mięśniowego, a także wpływa na kurczliwość mięśnia sercowego3. Dzienne zapotrzebowanie na potas na poziomie wystarczającego spożycia (AI) dla osoby dorosłej wynosi 4,7 g6. Wiele osób spożywa nadmierne ilości sodu, a zbyt małe ilości potasu7.
Chlor
Chlor jest głównym anionem (jonem naładowanym ujemnie) płynu zewnątrzkomórkowego i, tak jak pozostałe elektrolity, odpowiada za gospodarkę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową1. Wraz z wodorem tworzy kwas solny, który jest składnikiem soku żołądkowego niezbędnego do prawidłowego trawienia pokarmu1. Dzienne zapotrzebowanie na chlor na poziomie wystarczającego spożycia (AI) dla osoby dorosłej wynosi 1,9-2,3 g6.
Niedobór elektrolitów
Co dzieje się, gdy w organizmie znajduje się zbyt mało elektrolitów?
Objawy niedoboru sodu, czyli hiponatremii to m.in.:
- zaburzenia koncentracji, funkcji poznawczych i równowagi - przy łagodnym niedoborze,
- nudności (bez wymiotów), splątanie, ból głowy - umiarkowany niedobór,
- wymioty, nadmierna senność, drgawki, śpiączka - ciężki niedobór2.
Hiponatremia może powstawać w wyniku odwodnienia (spowodowanego np. przez wymioty, biegunki, nadmierne pocenie się, oparzenia) lub przewodnienia, kiedy spożywa się wodę ze zbyt małą ilością sodu, aby uzupełnić jego straty2. Z tego względu w przypadku odwodnienia w przebiegu biegunki zaleca się nawadnianie doustnym glukozowo-elektrolitowy płynem nawadniającym (DPN) np. Dicoflor Elektrolity8.
Objawy niedoboru potasu, czyli hipokaliemii to m.in.:
- zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz),
- osłabienie mięśni,
- zaparcie, zatrzymanie moczu,
- zaburzenia neurologiczne (parestezje, nadpobudliwość nerwowa lub apatia)2.
Hipokaliemia może być skutkiem zbyt niskiego spożycia potasu, ale także - tak jak w przypadku hiponatremii - wymiotów, biegunki, nadmiernego pocenia się lub oparzeń. Jej przyczyną mogą być również choroby nerek i przyjmowanie niektórych leków2.
Zaburzenia koncentracji są jednym z objawów niedoboru sodu (hiponatremii).
Kiedy warto przyjmować elektrolity?
Zdrowa, zbilansowana dieta powinna pokrywać dzienne zapotrzebowanie na elektrolity. Zdarza się jednak, że ich utrata nie może być skompensowana jedynie pożywieniem. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku wymiotów lub biegunki, kiedy tracimy płyny wraz z elektrolitami, a dodatkowo nie mamy ochoty na spożywanie pokarmów ze względu na złe samopoczucie czy nudności. Jeżeli nasz stan nie wymaga pobytu w szpitalu, powinniśmy nawadniać się w domu. Wtedy warto pić płyny z dodatkiem elektrolitów (doustne glukozowo-elektrolitowe płyny nawadniające - DPN), aby leczyć odwodnienie i jednocześnie uzupełnić niedobór elektrolitów. W przypadku nawadniania wodą lub innymi płynami o zbyt małej zawartości sodu i potasu, może dojść do hiponatremii lub hipokaliemii, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia. Więcej informacji na temat postępowania w przypadku biegunki znajdziesz w artykule “Dieta przy biegunce u dorosłych - co jeść przy biegunce?”.
Zdrowa, zbilansowana dieta powinna pokrywać dzienne zapotrzebowanie na elektrolity.
Podsumowanie
3 głównymi elektrolitami w organizmie człowieka są sód, potas i chlor. Pełnią one wiele ról, z których jedną z najważniejszych jest utrzymywanie równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Ich suplementowanie należy rozważyć w przypadku odwodnienia np. w przebiegu biegunki, wymiotów lub długotrwałego wysiłku fizycznego.
Poznaj produkty Dicoflor®stosowane przy odwodnieniu
Biegunka może prowadzić do silnego odwodnienia. Jednak to nie
jedyny czynnik odwadniający. Podczas upału czy choroby
gospodarka wodna może potrzebować wspomagania.
Dicoflor®Elektrolity
Elektrolity regulują gospodarkę wodną organizmu, podczas gdy żywe kultury bakterii wzbogacają mikroflorę jelitową dziecka. Takie połączenie 2w1 to kompleksowe wsparcie podczas biegunki dziecka!
Poradniki
Biegunka u dziecka - kiedy udać się do lekarza?
Zazwyczaj biegunka dziecięca jest chorobą niewymagającą interwencji lekarza, lecz warto wiedzieć, kiedy należy zaczerpnąć porady specjalisty.
Przyczyny biegunki u dzieci i niemowląt
Biegunki u dzieci mogą mieć wiele różnych przyczyn, ale zazwyczaj są rezultatem infekcji wirusowej lub bakteryjnej albo skutkiem ubocznym antybiotykoterapii. Najczęściej mamy do czynienia z biegunką infekcyjną i poantybiotykową.
Co podać na biegunkę niemowlakowi?
Podczas biegunki zaleca się podawać dziecku płyny, które poprawią samopoczucie oraz zredukują ryzyko odwodnienia.